Prorok we własnym kraju - Jarosław Hrycak
Dokładnie 24 sierpnia minęła dwudziesta rocznica niepodległości Ukrainy z którą choćby w przyszłym roku organizujemy Mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Jednak ciągle mało wiemy o naszym sąsiedzie. Świetnym sposobem żeby ten stan zmienić jest biografia Iwana Franki „Prorok we własnym kraju” Jarosława Hrycaka.
Ta ponad pięciusetstronicowa pozycja opowiada o pierwszych trzydziestu latach życia tego ukraińskiego pisarza, historyka i działacza społecznego. Człowieka wielkiego formatu, którego dzieła weszły na stałe do kanonu ukraińskiej literatury. Tyle, że Iwan Franko zasłynął nie tylko swoją twórczością artystyczną. Ważną część jego życia stanowiła polityka. Jak bowiem zauważa Hrycak, w Europie zachodniej politykę tworzyli mężowie stanu i politycy, a na Wchodzie poeci i artyści. Biografia Franki jest tego doskonałym przykładem, gdyż często wykorzystywał on swe pisarstwo do działań politycznych i do budowania tożsamości swojego narodu. Pod tym względem można go przyrównać do twórczości Adama Mickiewicza w Polsce.
Jednak książka Hrycaka to nie tylko opowieść o pojedynczym człowieku, ale przede wszystkim losach tej części Europy wplecionych w mikrohistorię jednej postaci. Autor bowiem w wyjątkowy sposób przybliża nam problemy ówczesnego świata. Pokazuje jak powstawały nacjonalizmy i dlaczego socjalizm był tak pociągającym prądem w myśleniu politycznym oraz jaką rolę odgrywała rewolucja przemysłowa w tworzeniu świadomości. Pomaga nam też zrozumieć skąd wzięły się napięcia i nieporozumienia między Polską a Ukrainą, które tak boleśnie dały o sobie podczas I i II Wojny Światowej. Pomimo, że Hrycak pisze o tak wielkich tematach, to robi to głównie opierając swoje wywody na małych wspólnotach lub poszczególnych osobach. Rzadko uogólnia, raczej stara się dojść do najmniejszej części historii i przez nią pokazuje jak kształtowały się pojęcia większe.
Historia Franki to także opowieść o Galicji w momencie przemian historyczno-politycznych. Teren ten był szczególny dla tej części Europy, gdyż stanowił pole działania nacjonalizmów: polskiego, ukraińskiego, rosyjskiego i żydowskiego. Dlatego wiele zjawisk jakie miały tam miejsce w mikroskali przeniosło się w późniejszym okresie na całą Europę Wschodnią. Galicja w drugiej połowie dziewiętnastego wieku była bowiem swoistym „tyglem”, z którego nikt nie wiedział co ostatecznie się wytopi, a wiele ważnych spraw zależało tylko i wyłącznie od przypadku.
Warto dodać, że Jarosław Hrycak jest wybitnym ukraińskim historykiem i profesorem Katolickiego Uniwersytetu we Lwowie. Na swym koncie posiada ponad czterysta publikacji na temat historii i współczesności Europy Środkowo – Wschodniej. Namawiam zatem do poświęcenia paru wieczorów na zagłębienie się w dzieje naszych wschodnich sąsiadów, co też pozwoli lepiej poznać ich zawiłe losy, a także zbadać naszą własną świadomość historyczną i uzmysłowić sobie jak powstawały współczesne narody w tej części świata.
Paweł Bartkowiak
