Autorytet i trud – Edyta Stein - Teresa Tomsia

Rafał Jaworski, Św. Benedykta od Krzyża

Edyta Stein została ogłoszona Świętą i Współpatronką Europy 11 października 1998 roku. W homilii wygłoszonej przez Jana Pawła II podczas mszy św. kanonizacyjnej zabrzmiały słowa dziękczynienia za nowy wzór, symbol i drogę dążenia ku zrozumieniu ofiary z życia. "Nowa święta niech będzie dla nas przykładem w naszej wolności i w naszym poszukiwaniu prawdy. Jej życie potwierdza, że miłość Chrystusa i wolność człowieka są ze sobą splecione, ponieważ pomiędzy miłością a prawdą istnieje wewnętrzna więź" – powiedział papież.

Edyta Stein, urodzona we Wrocławiu 12 października 1891 roku w żydowskiej rodzinie, zginęła męczeńską śmiercią w Oświęcimiu 9 sierpnia 1942 roku jako karmelitanka – siostra Teresa Benedykta od Krzyża. Jej życie toczyło się trudną i skomplikowaną drogą ku Bogu – od studiowania filozofii u fenemenologa Edmunda Husserla, przez otwarcie się na chrześcijaństwo i modlitwę w Karmelu, aż do całkowitego wypełnienia posłannictwa w przyjętym cierpieniu w imię Jezusa ukrzyżowanego. Aktywna postawa tej kobiety – filozofa i uczonej – poszukującej swojego miejsca w Europie lat trzydziestych, w czasie zagrożenia tolerancji i samodzielnego rozwoju jednostki, wskazuje na skłonność człowieka do poznawania potrzeb duchowych, filozoficznych i metafizycznych nawet w ekstremalnych warunkach. W wyjątkowy sposób Edycie Stein powiodło się połączenie obu tych sfer, potrafiła czerpać z nich siłę w obranej drodze życia, moc wyrażoną w postawie wobec nauki i wiary, w podejściu do problemów współczesnego jej Kościoła oraz europejskiej rzeczywistości społeczeństw podporządkowanych totalitaryzmom.

Edyta Stein stała się autorytetem XX wieku i teraz wielu ludzi przygląda się jej życiu i sposobom kształcenia duchowego, konsekwencji w poszukiwaniu prawdy, wsłuchuje się w myśli, jakimi dzieliła się w listach do przyjaciół, czerpie z mądrości jej zadumy nad miejscem człowieka (kobiety) w społeczeństwie i świecie. Nie sądzę, by należało traktować los świętej jak niedostępny ideał, zamknięty symbol, lecz raczej iść z nią krok po kroku, szukając oparcia w jej myślach – dla wzmocnienia woli i zrozumienia własnej drogi. W wierszu napisanym dla siostry Róży na jej chrzest w Karmelu w grudniu 1936 roku Edyta Stein wyraziła ufność Bogu, dającą siłę w codziennie podejmowanym zadaniu:

„Nic nigdy nie zdoła odłączyć mnie od Twojej miłości”.

Jej zmaganie się o świętość było tak naturalne jak pytanie o prawdę drogi człowieka ku wieczności. W wierszu Anny Kamieńskiej doktor Edyta Stein idzie w milczeniu na śmierć męczeńską, jest tą, „która zrozumiała jeszcze przed mistrzem, / że należy zaprzestać filozofowania, / gdy zbliża się Bóg". Ciężar oskarżenia wobec świata wypowiada w Trenie na śmierć Siostry Teresy Benedykty od Krzyża poeta i znawca Biblii Roman Brandstaetter, gdy pyta: „Dlaczego tak ciężkie / Są twoje popioły, / Zakonnico, / Chrześcijańska Żydówko, / Siostro moja?”

„Zauważmy – pisze prof. Anna Grzegorczyk* – że uchwycenie drogi wewnętrznych przemian pozwalających zbudować własną osobowość, a narodzić się na nowo po sytuacji kryzysowej – eksponuje konieczność podjęcia trudu i walki o siebie samego. Aby przeżyć życie w ludzkim wymiarze i w każdej sytuacji, trzeba mieć osobowość. Dla jej posiadania niezbędne jest jednak osobiste wnętrze. Nie otrzymuje się go jako podarunek losu. Wypracowuje się je bowiem krok po kroku, upadając i podnosząc się, dzień po dniu, podejmując wybory i nie zniechęcając się w obliczu klęsk i rozczarowań" (Pustynie duchowe: mistyczna i new age, Polonistyka 1998/8).

Uczymy się zatem siebie każdego dnia od nowa, zastanawiamy się, jak radzić sobie z naszymi problemami egzystencjalnymi na początku XXI wieku, bo przecież, choć wciąż ich przybywa, nie zmieniają się w swej istocie. Człowiek szuka początku, pyta o sens i przeznaczenie, oczekuje pomocnej dłoni. Najtrafniej ujęła cel tego trudu właśnie Edyta Stein:

"Kto szuka prawdy, szuka Boga, czy jest tego świadom, czy nie".

*Centrum Badań im. Edyty Stein przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu powstało 1 marca 2003 roku. Rektor UAM, prof. dr hab. Stanisław Lorenc, nadał mu patronat honorowy, a na dyrektora mianował prof. Annę Grzegorczyk. 

 ---------------------------------------------------------------------------

Teresa Tomsia – poetka, eseistka, animatorka kultury, autorka książek poetyckich i prozy dokumentalizowanej, projektów kulturotwórczych. Mieszka w Poznaniu.

Tekst pochodzi z archiwum pamięci „Recogito” 2003