„Ha!art” 46 (2/2014) Literatura eksperymentalna

Literatura eksperymentalna

Wśród autorek i autorów: Nick Montfort, Jakub Jagiełło, Piotr Marecki, Steve Zultanski, Aleksandra Małecka, Monika Górska-Olesińska, Jessica Pressman i inni.

• • •

Punktem wyjścia do prac nad niniejszym numerem „Ha!artu” była chęć opisania tego, co dzieje się w polu eksperymentalnego pisarstwa.

Skupiamy się na eksploracji twórczości artystów amerykańskich. Większość zebranych tu tekstów stanowi pokłosie podróży redaktorów po Stanach Zjednoczonych. Wyprawa ta rozpoczęła się w Milwaukee na konferencji Electronic Literature Organization, gdzie prezentowaliśmy najnowsze polskie osiągnięcia w dziedzinie literatury eksperymentalnej, odwiedziliśmy też eksperymentalne ośrodki w Chicago, Buffalo, Nowym Jorku, a także Cambridge. Podróż skierowała naszą uwagę ku tak zwanej drugiej generacji twórców cyfrowych – tych, którzy zamiast hipertekstów z powieściowym rozmachem, tworzą niewielkiego rozmiaru utwory, publikowane z pominięciem tradycyjnych aktorów pola literackiego (księgarzy, dystrybutorów, wydawców itd).

Numer rozpoczyna raport Nicka Montforta, kluczowego przedstawiciela tego nurtu, przygotowany specjalnie dla „Ha!artu”. Opowiada on o trendach w polu literatury elektronicznej, polegających na tworzeniu utworów negujących swoją formą dotychczasowe podstawowe wyznaczniki dzieł cyfrowych, jak multimedialność, sieciowość, interaktywność. Pytania i problemy opisywane przez Montforta zostały następnie poruszone w wywiadzie z Ayą Karpińską, pisarką używającą aplikacji mobilnych do realizacji utworów cyfrowych.

Interesujące zjawiska w sferze literatury cyfrowej nie pozostają bez wpływu na innowacje w literaturze na innych nośnikach, w tym tej klasycznej, posługującej się medium druku. Kolejna ważna ekspertka, Jessica Pressman, pozwoliła nam przedstawić w polskim przekładzie niezwykle często cytowany i komentowany tekst o estetyce książkowości (bookishness) – wierni czytelnicy „Ha!artu” będą mieli okazję porównać, czym różni się termin proponowany przez amerykańską badaczkę od liberatury Zenona Fajfera. Mamy wrażenie, że o tym zjawisku słyszeć będziemy coraz częściej i że jest ono istotne zarówno dla opisu teoretycznego współczesnej literatury, szczególnie eksperymentalnej, jak również dla rozwoju nowych praktyk w tym polu.

Fascynującym dziełem, stanowiącym pomost między formą cyfrową a drukowaną, a także kolejnym przykładem nierozerwalnego związku treści z formą jest Between Page and Screen Amaranth Borsuk i Brada Bouse’a. Wspólnie z Amaranth Borsuk zastanawialiśmy się, jak przełożyć je na język polski. Co ciekawe, okazuje się, że największe trudności leżą nie w sferze technicznej, lecz w materii języka.

Stephanie Strickland i Scott Rettberg to kolejni pisarze, którzy próbują poszerzać granice literatury. Scott Rettberg (we współpracy z Nickiem Montfortem) zasługuje na to określenie jako autor realizujący formy dystrybucyjnego pisarstwa w formule powieści na wlepki, rozklejonej na wszystkich kontynentach. Z kolei jeszcze bardziej holistyczne perspektywy eksploruje Stepanie Strickland. Artystka od 1995 roku eksperymentuje z nowymi technologiami, zestawiając ze sobą tradycyjne formy literackie i ich interaktywne, cyfrowe inkarnacje. Inspiruje i zaraża entuzjazmem młodsze pokolenie twórców, takich jak Amaranth Borsuk, badających obszar rozciągający się „pomiędzy” kartką papieru i ekranem iPada. Tworząc, czerpie nie tylko z kanonu literatury światowej, ale i z obszaru nauk ścisłych, głównie matematyki i fizyki.

Prawdziwym punktem zwrotnym naszych eksploracji pola eksperymentalnego okazało się spotkanie ze Steve'em Zultanskim w Nowym Jorku. Został naszym przewodnikiem po świecie młodego pisarstwa konceptualnego. Długa rozmowa przeprowadzona w barze w hipsterskim Greenwich Village z pewnością stanie się dla nas punktem wyjścia do dalszych prac nad propagowaniem twórczości spod tego znaku w Polsce. Utwory Pad (planowany polski tytuł: Interes) i Agony (polski tytuł Agonia) to pierwsze prace tego typu, którymi postanowiliśmy się zająć. W 2015 roku czytelnik „Ha!artu” otrzyma od nas przegląd konceptualnych technik pisania.

Premiera niniejszego numeru przewidziana jest na coroczny Międzynarodowy Festiwal Literacki Ha!wangarda. Na ostatnich stronach czytelnik znajdzie program i opisy dzieł, które przedstawione zostaną w dniach 2-4.10.14.
                                                  Aleksandra Małecka, Piotr Marecki – redaktorzy numeru

PS. Co ciekawe, w trakcie rozmów z pisarzami dowiedzieliśmy się, że wielu z nich ma polskich przodków (Nick Montfort, Amaranth Borsuk, Jessica Pressman, Steve Zultanski, Stephanie Strickland, Aya Karpińska). To zapewne nic nieznaczący przypadek, ale nie mogliśmy tego nie odnotować.

• • •

Spis treści
 
• Wstęp – Aleksandra Małecka, Piotr Marecki
• Sylwetki twórców
• Raport: Nowe maszyny powieściowe: Nanowatt i Zegar światowy – Nick Montfort
• 16 map(random.choice, [[„Literatura”, „Poezja”], [„generatywna”, „algorytmiczna”]]) – Jakub Jagiełło
• Zegar światowy (fragment) – Nick Montfort
• Rondo – Nick Montfort
• Estetyka książkowości – Jessica Pressman
• Wywiad ze Steve'em Zultanskim
• Agonia (fragment), Steve Zultanski
• Wywiad z Ayą Karpińską

• Między kartką a ekranem? – Aleksandra Małecka, Piotr Marecki
• Katastrofy w języku. Wprowadzenie do poezji Stephanie Strickland – Monika Górska-Olesińska
• Wiersze Łamiąc mandalę, Siedem (fragment) i Modele katastrof i bezpieczne ścieżki – Stephanie Strickland
• Z Providence do Implementation – wywiad z Nickiem Montfortem i Scottem Rettbergiem
• Tu – Richard McGuire
• Pustka – Paweł Jarodzki
• Program Międzynarodowego Festiwalu Literackiego Ha!wangarda