Za tamtymi drzwiami - Sławomir Rogowski

Autor recenzji: Zbigniew Masternak

Uporczywość pamięci

Sławomir Rogowski to postać o bogatym dorobku twórczym i naukowym. Jako medioznawca i adiunkt na Uniwersytecie Warszawskim zajmował się antropologią mediów, równocześnie tworząc literaturę, która wykracza poza standardowe ramy prozy realistycznej. Jego prace literackie, takie jak Zima stulecia (2004) czy Widok z dachu (2014), oraz najnowszy zbiór opowiadań Za tamtymi drzwiami (2024), są przykładem autorskiego spojrzenia na jednostkowe losy w kontekście szerszej historii społecznej i kulturowej.

- Moje opisywanie polega na gotowych scenach, które zapamiętałem. Przedstawiam je z dokładnością, co do detalu, filmowego rekwizytu. Bardzo lubię, wręcz obsesyjnie, opisywać te szczegóły, z pozoru nieważne. Jednak konieczne, bo istotne dla budowy nastroju. Czasami bywa, że są oniryczne np. moja bohaterka śni, pragnie czegoś, zatem to jest możliwe w jej głowie. Mieszają się dwa światy, realny i dopisany, dobrze się w tym czuje, ale ocenę zostawiam krytykom.. – stwierdził pisarz w jednym z wywiadów i słowa te stanowią świetny wytrych do jego literatury.

Twórczość Rogowskiego wyróżnia się umiejętnym łączeniem osobistych doświadczeń z fikcją literacką. Za tamtymi drzwiami powstało na bazie rodzinnych opowieści, które autor, jako dziecko, zasłyszał przy świątecznym stole. W utworach tych świat rzeczywisty przenika się z fabularyzacją, co pozwala Rogowskiemu z jednej strony dokumentować przeszłość, a z drugiej kreować uniwersalne przesłanie o ludzkiej kondycji. Tworzy prozę nasyconą wspomnieniami oraz literacką refleksją nad codziennością i historią. Za tamtymi drzwiami to fascynująca próba uchwycenia esencji pamięci, rodzinnych historii oraz tożsamości w zmieniającym się świecie.

Rogowski nie unika trudnych tematów, takich jak śmierć, strata czy samotność. Życie osobiste Rogowskiego odgrywa istotną rolę w jego twórczości. Doświadczenia straty – śmierci żony i matki – wyraźnie wpłynęły na jego narracje, co widoczne jest w melancholijnych tonach i refleksyjnej strukturze opowiadań tomu Za tamtymi drzwiami. Dla Rogowskiego pisanie staje się sposobem na poradzenie sobie z emocjami i próbą zachowania pamięci o tych, którzy odeszli.

Proza Rogowskiego to swoista mozaika wspomnień, fabularyzowanych narracji i uniwersalnych refleksji o przemijaniu. Elementy fikcji, które Rogowski wprowadza do swoich opowieści, nie tylko nadają im uniwersalności, ale również pozwalają uwypuklić emocjonalne aspekty przeszłości, takie jak tęsknota czy idealizacja. Rogowski posługuje się stylem, który łączy reporterską precyzję z literacką metaforyką.

Opowiadania ze zbioru Za tamtymi drzwiami często osadzone są na Kielecczyźnie, której krajobrazy i atmosfera stają się bohaterami drugiego planu. Historie dzieją się na różnych płaszczyznach czasowych - przez II wojnę światową, aż po współczesność. To miejsca z dzieciństwa pisarza, które stanowią nie tylko scenerię, ale także emocjonalny fundament jego narracji. Pejzaże Kielecczyzny są opisywane w sposób niemal filmowy, z naciskiem na szczegóły i emocje, które wywołują. W utworach takich jak Żurawinowy las można odnaleźć melancholijną tęsknotę za przeszłością oraz filozoficzne refleksje o przemijaniu.

- To „natręctwo pamięci” w moich opowiadaniach przetwarzam, trochę odrealniam, mrużę oczy, żeby wizerunki były lekko płynne. I bardziej literackie, aby się dobrze opowiadały. Wspomnienia zapamiętanego terenu dodają emocji. Bo nie jest tak, że się nie wzruszam. Odwrotnie, jazda pociągiem przez okolice mego dzieciństwa jest jak film. Wszystko się przypomina, kojarzy, „to, co się zdarzyło jako pierwsze w moim życiu”… Dlatego też je idealizuję i staje się to ciut liryczne – mówi Rogowski.

Jego historie to nie tylko literacka dokumentacja pamięci, ale też refleksja nad miejscem jednostki w wirze historii. Ta twórczość zasługuje na uwagę zarówno ze względu na emocjonalną autentyczność, jak i literackie rzemiosło. Proza  Rogowskiego to ważny głos w polskiej literaturze współczesnej. Łączy lokalne doświadczenia z uniwersalnymi pytaniami o miejsce jednostki w historii, przekształcając codzienność w temat o literackiej sile. Autor w swoich dziełach zachowuje równowagę między dokumentacją a kreacją, co czyni jego twórczość zarówno autentyczną, jak i inspirującą. Tworzy literaturę, która angażuje i wzrusza czytelników.

 ---------------------------------------------------------------------------------------------------

Sławomir Rogowski, Za tamtymi drzwiami,  Wydawnictwo Muza, Warszawa 2024.