Miejsca obsługi podróżnych - Jarosław Jakubowski

Autor recenzji: Zbigniew Masternak

Miejsca obsługi podróżnych Jarosława Jakubowskiego

Nowa książka Jarosława Jakubowskiego, zatytułowana Miejsca obsługi podróżnych, to proza, która na pierwszy rzut oka wydaje się skromnym zbiorem opowiadań, lecz w rzeczywistości kryje się w niej niezwykle bogaty świat – pełen metafizyki, egzystencjalnych niepokojów i zaskakujących obrazów. Jakubowski, znany przede wszystkim jako poeta i dramaturg, po raz kolejny udowadnia, że potrafi operować różnymi formami literackimi, zachowując przy tym własny, niepowtarzalny styl.

Centralnym motywem książki jest podróż – ale nie tylko ta fizyczna, odbywana autostradą, pociągiem czy pieszo. Podróż w rozumieniu Jakubowskiego staje się figurą życia, nieustannym ruchem w stronę czegoś nieznanego, ciągłym przekraczaniem granic – czasu, przestrzeni, a także własnej psychiki. Tytułowe „miejsca obsługi podróżnych” pełnią rolę stacji pośrednich, chwilowych przystanków, w których człowiek może odetchnąć, ale też uświadamia sobie, że jego droga nigdy się nie kończy.

Ta metafora wędrowania zostaje rozpisana w opowiadaniach na różne rejestry – od realistycznych opisów codzienności, przez wątki historyczne, aż po elementy surrealistyczne. Autor świadomie zaciera granicę pomiędzy światem realnym a wyobrażeniowym, wprowadzając czytelnika w klimat bliski twórczości Borgesa czy Michaux. W jego prozie często pojawia się poczucie, że to, co zwykłe i namacalne, w każdej chwili może przeobrazić się w sen, wizję albo metafizyczne objawienie.

Jakubowski pozostaje wierny swojemu poetyckiemu idiomowi. Każde opowiadanie ma w sobie coś z lirycznej miniatury – język jest rytmiczny, pełen obrazów, a zarazem gęsty od znaczeń. Autor nie unika trudnych tematów: samotności, zagubienia, duchowego wypalenia, ale potrafi o nich mówić z wyczuciem, bez zbędnego patosu. Ważnym elementem jego stylu jest także ironia – subtelna, inteligentna, która równoważy ciężar egzystencjalnych refleksji.

Miejsca obsługi podróżnych wpisują się w szerszy dorobek Jakubowskiego, który konsekwentnie buduje swoją pozycję jednego z najciekawszych współczesnych autorów. Znany jest on przede wszystkim z poezji – w tomach takich jak Pseudo, Światło w lesie czy Bardzo długa zima skupia się na kondycji człowieka w świecie pełnym sprzeczności. Jako prozaik zwrócił na siebie uwagę już zbiorami Slajdy czy Oczy pełne strachu, a w powieściach takich jak Hejter czy Rzeka zbrodni podejmował tematykę społeczną i polityczną, mocno osadzoną w polskich realiach.

Nie można też pominąć jego dramaturgii – dramat Generał, uhonorowany Grand Prix festiwalu „Raport” w Gdyni, a także Wieczny kwiecień czy Witaj Barabaszu, potwierdziły, że Jakubowski potrafi wnikliwie opisywać mechanizmy władzy, społeczne konflikty i polityczne uwikłania. W jego sztukach, podobnie jak w prozie, istotne miejsce zajmuje refleksja nad historią XX wieku i jej wpływem na współczesność.

Jarosław Jakubowski (ur. 1974) to postać wielowymiarowa – poeta, prozaik, dramatopisarz, dziennikarz i krytyk literacki. Pochodzi z Bydgoszczy, studiował politologię w Gdańsku, mieszka w Koronowie. Jest laureatem wielu prestiżowych nagród, w tym pięciokrotnym zdobywcą tytułu „Bydgoska Książka Roku”. Otrzymał również Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jego twórczość cechuje głęboka świadomość literackiej tradycji – od romantyzmu, przez modernizm, po awangardę – a jednocześnie aktualne spojrzenie na kondycję współczesnego człowieka.

Miejsca obsługi podróżnych to książka wymagająca, ale niezwykle satysfakcjonująca. Nie znajdziemy tu łatwych odpowiedzi ani klasycznych fabuł, które kończą się wyraźną puentą. To raczej zbiór egzystencjalnych ćwiczeń duchowych, które zmuszają czytelnika do zatrzymania się i refleksji nad własnym życiem – niczym w prawdziwym miejscu obsługi podróżnych, gdzie na chwilę przerywamy bieg, by spojrzeć na mapę drogi.

Dzięki tej książce Jakubowski potwierdza, że należy do grona pisarzy, którzy nie boją się łączyć różnych porządków literackich: poezji i prozy, historii i metafizyki, codzienności i snu. To autor, który – jak sam mówi – nie chce być „wyrobnikiem literatury”, lecz twórcą poszukującym. Miejsca obsługi podróżnych są świadectwem tego poszukiwania i zaproszeniem, by wyruszyć wraz z nim w podróż – nie zawsze łatwą, ale na pewno wartą odbycia.

 -------------------------------------------------------------

Jarosław Jakubowski, Miejsca obsługi podróżnych, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2024.