Za nami II Międzynarodowy Festiwal „Literatura do Poznania” (wtorek 2 X 2024 – Teresa Tomsia przeprowadziła 2 lekcje literackie w LO XV na poznańskim Piątkowie)
Po lekcjach w ramach II Festiwalu Literatura do Poznania, 2 X 2024, fot. Aleksandra Dymska
W poznańskim liceum przyjęła mnie polonistka Aleksandra Dymska i uczniowie klasy III – w skrócie przedstawiam, o czym mówiliśmy na lekcjach języka polskiego i do jakich doszliśmy wniosków. Po sympatycznym spotkaniu odwiedziłam szkolną bibliotekę, gdzie ofiarowałam Wielkopolski alfabet pisarek oraz kilka tomów prozy i poezji poznańskich autorów. Dziękuję za miłą gościnę, żywe zainteresowanie podjętym tematem i udział w rozmowie.
- W niepewności. O relacjach matki i córki - pamięć i ciągłość kultury.
Dorastamy i dojrzewamy w niepewności, zastajemy w danej epoce określoną kulturę bycia (np. szacunek dla starszych). Wiedzę o świecie czerpiemy z podręczników, encyklopedii, z lekcji w szkole, ale też z własnego doświadczenia, z rodzinnych przekazów. Istotny jest kontekst historyczny społeczny i polityczny naszej drogi doświadczeń, bo wpływają na nas wszystkie czynniki wokół. Kultura jest ciągłością. Kultura jest pamięcią. Odwołujemy się do kodeksu wartości, jakie przypominali nasi mistrzowie poetyckiego słowa Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Julia Hartwig, Tadeusz Różewicz, do ich literackich i filozoficznych sporów. Na naszą postawę wpływa tradycja rodziny i środowiska, w jakim się wychowujemy, wiedza i niewiedza, dążenie do poznania prawdy lub przemilczanie niewygodnych faktów, stosunek do chorych ludzi i seniorów, do zwierząt, do potrzebujących. Wpływają na nas także nowe idee, światopoglądy, style zachowania (np. zwulgaryzowanie języka). Gdybyśmy chcieli wymienić najważniejsze cechy młodego człowieka w relacji z matką czy ojcem, to byłyby: szacunek, autorytet, miłość, wzajemne zrozumienie, posłuszeństwo, uczynność, klarowność wymagań i porad, troska, pamięć, odpowiedzialność, cierpliwość, obecność, opiekuńczość, prawdomówność, ofiarność:
„Wieczorami najbardziej łączy mnie z matką ta chwila, / gdy zmywam z podłogi w łazience ślady życia – / upławy, krople krwi, przygotowuję plastry z bandażem / i kładę na rozległe odleżyny // niedostrzegalnie zjawia się nieśmiertelność, / by zająć należne miejsce – trzyma nas obie przez noc / w niepewności” (W niepewności).
Poetka Teresa Tomsia i polonistka Aleksandra Dymska, arch. LO XV
2. Matka jako bohaterka poezji współczesnej – czytanie wierszy, interpretacja, odniesienia do tradycji literackiej (Tadeusz Różewicz, Matka odchodzi).
NIEPEWNOŚĆ – dotyczy zarówno zdrowia, spraw doczesnych, jak i wiecznych, gdyż po naszych przodkach pozostaje nie tylko spuścizna materialna, lecz także duchowa, kodeks wartości przekazany w testamencie. Jasna postać Matki prowadzi przez ciemności czasu, w jakim żyjemy. Ciemności mogą być różne – napierające z zewnątrz pokusy uzależnień, ale też wewnętrzne niepokoje, brak poczucia tożsamości i harmonii, brak wiedzy o dziejach rodziny, zaburzona prawda historii. Życiorys prywatny. Życiorys pokolenia (zdominowany przez politykę).
O RYMOWANIU
Nie wiem, jak życie mam z sensem
zrymować, droga Mamo, nie wiem.
Proszę, jedz owsiankę, lepiej się
poczujesz. Która godzina w nocy?
Już jest rano, promień słońca na szybie
grasuje jak na parapecie kocur, a dwie
sroki pod oknem na trawniku krzyk
wnoszą o ziarno, proszę, siedź spokojnie
w ciepłym pokoiku, nie na darmo
przeżyłaś, nie na darmo.
W Kazachstanie poradzą dziś sobie
bez ciebie, świat przecież się zmienia.
Leż cichutko, teraz nigdzie nie jedziesz
wagonem za Ural w noc czarną.
Pójdziesz wkrótce otulona szalem
w jasność, przez noc ciemną –
wełnianym, puszystym –
z lampą oliwną w dłoni,
pewna ukojenia.
Nie pojedziesz już nigdy
w noc czarną.
Piątkowo, 10 lutego 2022
Podziękowanie od uczniów, fot. Marysia Ostrowska
Teresa Tomsia z Mamą Zofią Chałupkową z Gołackich, Sybiraczką,
Ogród Botaniczny w Poznaniu 2023, fot. Eugeniusz Toman