Ciemna materia - Lech M. Jakób

Autorka recenzji: Irmina Kosmala

Traktat o utracie

                        „Kocham tego, czyja dusza jest głęboka, nawet poranioną będąc
                        i którego drobne nawet przejście zgubić może:
                         gdyż chętnie przez most on przechodzi”.

                                                           Fryderyk Nietzsche

Z rozpaczy, utraty i bólu bierze swój początek prawdziwa filozofia ludzkiego tragizmu. Ten graniczny stan egzystencjalnego doświadczenia stanowić będzie zawsze najlepszy barometr prawdy. Prawdy o człowieku i jego (bez)mocy.

W najnowszej powieści kołobrzeskiego pisarza i poety, Lecha M. Jakóba, zmierzymy się z dialektyką ludzkiej skończoności. Już od progu słów inicjujących powieść, otworzy się przed nami, wybrzuszy tekstualnie i naprze z metafizyczną siłą skrajny rodzaj uczuć i stanów: spowodowany zamroczeniem alkoholowym specyficzny rodzaj niebycia, poczucie obcości i wyobcowania, ale także dramat porzucenia i wyboru, problem autentyczności, czyli bycia sobą, granicy ludzkich relacji i najważniejsze - śmierć, czyli rozpad.

Co symptomatyczne, powieść otworzy zdanie, które - niczym refren - złowróżbnie pobrzmiewać będzie na początku każdej z trzech części narastającego dramatu. Zły omen – kurze serce, odnalezione przez bohatera w śniegu – stanie się bowiem znamieniem tragedii, z której niespiesznie zwierzy się nam najważniejsza postać „Ciemnej materii” – Mateusz Hull, zwany przez domowników „Matem”.

To właśnie dzięki fascynującej pamięci Mateusza i poczynionym przez niego niezwykle sugestywnym, drobiazgowym, gęstym od emocji opisom życia z Re, dostępujemy zarazem tellurycznego, jak infernalnego sposobu życia. Architekt, twórca i kreator świata, wizjoner, wierzący w technokrację i potęgę miasta oraz w swą moc - nagle zostaje porzucony przez ukochaną kobietę. Po ponad dwudziestu latach wspólnych twórczych inspiracji i wysiłków w budowaniu podwalin pod dom zwany potocznie „Wiśnią”, zostaje sam w tym wielkim pustym miejscu, które nagle staje się zaledwie przestrzenią wegetacji, bo przecież nie życia.

Tragizm świadomości rozpiętej między dwiema nieskończonościami – tą, która go poprzedza i tą, która po nim nastąpi - jest tak olbrzymi, że w zasadzie pozostaje tylko chęć wyparcia czy zanegowania teraźniejszości. Dramat Mateusza polegać będzie na tym, że całkowicie uzależnił on swoje prawdziwe istnienie – działające, twórcze, chcące – od ukochanej kobiety. Porzucenie przez żonę stanie się więc dla niego równoznaczne z porzuceniem przez niego dotychczasowych aspiracji, więcej – z odrzuceniem życia, a przyzwoleniem na animalną wegetację. Odrzuci ponadto tak bliski mu język zdrobnień, kunsztownych rozpoetyzowanych fraz czy zadziwiających neologizmów. W konsekwencji uratowany przez niego pies pozostanie „Bezimiennym”. Rezygnacja z nazwania domownika będzie równoznaczna z twórczą kapitulacją, a schronienie się w alkohol pogłębi tylko autodestrukcję i świadomość absurdu.

Dzięki stanowi upojenia tok narracji nieustająco zmieniać będzie obrót: wspomnienia wizyt najbliższych Matowi przyjaciół, obraz twarzy i cudownych dłoni Re, spamiętane fragmenty strof, powracające natrętnie niczym noc, zabawy z synem, internowanie, oniryczne fantazmaty, erotyczne zakusy… - wszystko to będzie się spiralnie przeplatać, kotłować i zlewać. Rozmywać. Rozpadać. Roz…

Utrata – oto druga bohaterka powieści Lecha M. Jakóba, a jej obliczem nie będzie ten zwykły, pospolity smutek, który wynika z zaniedbania czy choroby, lecz smutek współczesny, który nadgryza człowieka od wewnątrz i czyni z niego chodzący cień, bezpańskie widmo. Utrata persewerująca z rezygnacją i pragnieniem, w „Ciemnej materii”  ustanowi ekstrema, pomiędzy którymi Mat rozpina swą codzienność. To także Utrata, która nie pozwoli schronić się w drugiego człowieka, gdyż pamięć o Re jest wciąż zbyt silna. W końcu Utrata, która zawłaszczy bohatera, paraliżując jego czucie, myśli oraz zdolność percepcyjnego postrzegania. Pozostaną tylko „zdradzieckie ataki pamięci” i popęd. Freudowskie zdradliwe źródło.

Czy pod skorupą mroku „Ciemnej materii” wyłoni się jakiś refleks światła? Czy starczy odwagi, aby zmierzyć się z życiem? Wierzę, że tak.