Literatura jest zawsze na miejscu | 3 PO 3 – POEZJA, PROZA, DRAMAT | Elżbieta Juszczak, Dagmara Kacperowska, Irmina Kosmala
Od lewej Irmina Kosmala, Dagmara Kacperowska, Elżbieta Juszczak, Romana Cegielna-Szczuraszek i Aleksandra Kiełb-Szawuła
Stara Synagoga, Ostrów Wielkopolski - 04.07.2025
W magicznej scenerii Starej Synagogi w Ostrowie Wielkopolskim, 4 lipca 2025 roku, odbyło się spotkanie autorskie pisarek Elżbiety Juszczak, Dagmary Kacperowskiej i Irminy Kosmali.
Stara Synagoga w Ostrowie Wielkopolskim to miejsce, które nie tylko pamięta dawne historie, lecz wciąż je opowiada, tyle że dziś czyni to językiem literatury. W tym zabytkowym budynku, gdzie ściany przesiąknięte są ciszą modlitw i echem pokoleń, tu, w sercu miasta, rozgrywa się współcześnie nowy rytuał: „Literatura jest zawsze na miejscu”. Spotkania autorskie, które odbywają się w tej niezwykłej przestrzeni, są jak most spinający przeszłość z teraźniejszością, kulturę z refleksją na temat uniwersalności słowa pisanego. Rozstawione w półkolu krzesła, chłodne światło wpadające przez wysokie okna, lekki pogłos, który dodaje głębi każdemu zdaniu – wszystko to sprawia, że każde spotkanie ma w sobie coś z misterium. To nie jest zwykła scena literacka, to sanktuarium opowieści.
Gości spotkania ze wzruszeniem powitała Aleksandra Kiełb-Szawuła, która jedenaście lat temu zainicjowała cykl tychże literackich spotkań. Tego wieczoru przekazała mikrofon Romanie Cegielej-Szczuraszek, dla której poprowadzenie spotkania literackiego było nie lada wyzwaniem. Nie dość, że debiutowała w roli prowadzącej, to jeszcze musiała przygotować się do spotkania z trzema wyrazistymi literackim osobowościami, wczytując się i rozpoznając w ich dziełach. Tego wieczoru Romana nie tylko zadawała pytania, ale również subtelnie prowadziła rozmowę ku tematom istotnym i nieoczywistym.
Już od pierwszych zdań dało się wyczuć, że nie będzie to zwyczajna literacka rozmowa. Autorki, każda z innym bagażem twórczym i innym językiem pisarskim, zbudowały między sobą oraz z prowadzącą fascynującą nić porozumienia. Irmina Kosmala mówiła o pisaniu jako sposobie oswajania świata – o tym, jak literatura może być formą oporu wobec gotowych narracji i próbą odnalezienia autonomii w świecie, który nieustannie próbuje ją odebrać. Elżbieta Juszczak z kolei nie tylko opowiadała o swojej debiutanckiej prozie – Biednej Małej C., ale również o poezji jako intuicyjnym zapisie tego, co wymyka się logicznym wyjaśnieniom – o metaforze jako narzędziu, które wciąż pozostaje żywe i nieprzewidywalne. Dagmara Kacperowska, dramaturżka o błyskotliwym, pełnym ironii stylu, mówiła o swoich bohaterach – „uwikłanych i rozpiętych między losem a decyzją”, i o tym, jak dramat bywa miejscem nie tylko konfliktu, ale i emancypacji.
Prowadząca umiejętnie szukała wspólnego mianownika pomiędzy pisarkami, i w końcu odnalazła go tam, gdzie najmniej się go można było spodziewać: w filozoficznej refleksji nad nieuchronnością ludzkich doświadczeń. Determinizm kontra indeterminizm, temat rodem z rozpraw filozoficznych, stał się punktem wyjścia do rozmów o wolnej woli, przeznaczeniu, pamięci i odpowiedzialności. W literaturze każdej z autorek pojawia się bowiem pytanie: czy naprawdę możemy wybrać swoją drogę, czy raczej stąpamy po ścieżkach już wydeptanych przez los, historię i narzuconą nam „społeczną tożsamość”?
Spotkanie zakończyła poruszająca wymiana refleksji z publicznością Sala Starej Synagogi wypełniła się pytaniami, osobistymi historiami i refleksyjną ciszą, która mówiła więcej niż słowa. Publiczność długo jeszcze nie chciała opuszczać przestrzeni spotkania, może dlatego, że tego wieczoru literatura znów okazała się „na miejscu”: obecna, potrzebna, oświetlająca to, co zazwyczaj ukryte.
----------------------------------------------------------------------
Prof. dr hab. Elżbieta Juszczak
Urodzona w Kołobrzegu – poetka, eseistka, reportażystka, wykładowczyni akademicka, dr hab. nauk humanistycznych. Autorka tomików wierszy : Ona grzeszna, Pukanie, Świecąca ciemność, Alergie, Pasterze dolin ( 2022). Za zbiór Pukanie otrzymała Nagrodę Artystyczną Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Sztuki. Publikowała m. in. w „Twórczości”, „ Zeszytach Literackich”, „Migotaniach”, „Zeszytach Poetyckich”. Opublikowała wysokonakładowe książki popularno-naukowe o tematyce ekologicznej: Książka o wodzie (2002), Książka o powietrzu (2005), Książka o Ziemi (2006). W Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Politechnice Koszalińskiej ponad dekadę prowadziła szereg wykładów z dziennikarstwa. Wydała książki naukowe: Z dziejów najnowszych Koszalina, Zakłady komunalne 1945-1989, Głos Koszaliński/Pomorza 1952-1989. Propaganda i informacja. Ostatnio opublikowała książkę beletrystyczną Biedna Mała C. (2024) będącą diagnozą polskiej rzeczywistości pierwszej dekady XXI wieku.
Dagmara Kacperowska
Autorka dwóch książek poetyckich Martwego sezonu (2018) oraz Blizn (2023) wydanych przez Fundację Otwartą Na Twórczość w Poznaniu. W 2025 roku Zeszyty Poetyckie wydały jej pierwszy dramat Lockator. W przygotowaniu zbiór opowiadań Karto(flanka) Przepisy niekulinarne. Oprócz tego pisze eseje do dzieł sztuki współczesnej. Od ponad dwudziestu lat jest kustoszem w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, kuratorem wielu wystaw czasowych oraz edukatorem technik plastycznych. Z wykształcenia magister Pedagogiki Ogólnej. W 2018 r. otrzymała srebrny medal Zasłużonej dla Dolnego Śląska. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich od 2023 r. Interesuje się malarstwem, (które od kilku lat uprawia amatorsko), psychologią, filozofią oraz literaturą faktu. Interesuje się także problemami społecznymi, jak wykluczenie czy alkoholizm. Mieszka w Kłodzku na Dolnym Śląsku.
Irmina Kosmala
Polska pisarka, publicystka, dziennikarka, krytyczka literacka i teatralna, animatorka kultury. Ukończyła polonistykę na WSP w Bydgoszczy oraz filozofię na UAM w Poznaniu. Jest redaktorką naczelną ogólnopolskiego medium literackiego Kuźnia Literacka oraz redaktorką działu recenzji ogólnopolskiego pisma kulturalnego Zeszyty Poetyckie, za krytykę literacką laureatka kolejnego etapu Nagrody Ambasador Nowej Europy, członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Kosmala zadebiutowała w 2020 powieścią Złuda, która spotkała się z pozytywnym odbiorem w środowisku literackim. W 2024 opublikowała pod redakcją Dawida Junga kolejną powieść pt. Krótka historia nikczemności, ze wstępem filozoficznym prof. Romana Kubickiego. Ważnym elementem jej twórczości jest także krytyka literacka, w szczególności książka Itinerarium, czyli przewodnik dla podróżnych (2023), która została opatrzona wstępem filozoficznym prof. Antoniego Siemianowskiego oraz otrzymała nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (laudację dla Irminy Kosmali napisał dr Wiesław Kot). W obszarze literatury faktu wyróżnia się Dziennik pandemiczny, a jej wkład w literaturę poetycką to m.in. redakcja antologii poezji Antologia poetów gnieźnieńskich oraz udział jako poetki w antologii polsko-ukraińskiej Kto Wam pozwolił tak pięknie żyć, w przekładzie Switłany Bresławskiej i Bogdany Buczkowskiej (Wyd. Stowarzyszenie Pisarzy Polskich).
Aleksandra Kiełb-Szawuła
Urodzona w Koszalinie, absolwentka filologii polskiej UAM w Poznaniu, poetka, balladzistka, kompozytorka, animatorka działań kulturalnych. Śpiewa z własnym zespołem WYSPA oraz z DO GÓRY DNEM i mistrzami poezji śpiewanej – U STUDNI. Opublikowała swoje wiersze i teksty piosenek w zbiorach: Niedojrzałe czereśnie (1999), W Nanibowie (2006), Fastrygi (2009), Droga do Betlejem (2012), Lepieje, lepieje, kto chce, niech się śmieje (2020), Cyrkulacje. Haiku (2021), Fikołki Fortuny (2024) oraz w wielu antologiach. Autorka książki wspomnieniowej o zespole Stare Dobre Małżeństwo, w którym śpiewała w latach 1984-1989, współautorka powieści Na przełęczy (2022). Od 2004 roku redaguje antologię SZUFLADA. Wieczory działań artystycznych – w 2025 roku ukazał się 21. tom tej antologii (Wyd. OCK). Zainicjowała w 2014 roku cykl Literatura jest zawsze na miejscu. W czerwcu 2025 roku otrzymała tytuł Filar Ostrowskiej Kultury.
Romana Cegielna-Szczuraszek
Absolwentka III LO w Ostrowie Wielkopolskim. Studiowała na Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Z wykształcenia – ekonomista, marketingowiec. Skończyła również szkołę artystycznego zdobienia mebli i przedmiotów użytkowych. Jej życiową dewizą jest szczerość do bólu. Z zamiłowania: zwierzolub – psi behawiorysta, stylistka, uprawia różne formy sztuki. Zajmuje się kolażem, florystyką, maluje, projektuje, szyje odzież i akcesoria. Tworzy asamblaże i instalacje. Projektuje wzory na tkaniny, zajmuje się haftem i techniką decoupage. Ukończyła również dwustopniowy kurs fotografii we wrocławskich „Dwóch Biegunach”. Fascynuje ją technika marblingu , batik oraz grafika cyfrowa. Pisze wiersze, opowiadania , teksty kabaretowe. Czynnie uczestniczy w życiu poetyckim Wielkopolskiego ZLP oraz Wielkopolskiego Oddziału SPP. Publikacje: debiutancki tom poezji KONTRO-wers (2020); rozdział w antologii Pracownia Słowa (2022); rozdział w antologii Pracownia Wiersza (2023); w 2024 r. tomiki: M jak Mi_ość, Kompot z wiśni. Wyrób haiku podobny oraz wspólnie z Renatą Adamską-Garbowską Paradoksalne potyczki. Ponadto – publikacje w internetowym czasopiśmie „Wielkopolski Widnokrąg”. W 2024 r. otrzymała tytuł Osobowość Ostrowskiej Kultury.